3-1- شبکه‌هاي کامپيوتري

شبکه‌ي کامپيوتري به مجموعه‌ي دو يا چند ميزبان (هاست) گفته مي‌شود که از راه دور يا نزديک به يکديگر متصل بوده و بر اساس يک ساختار مشخص مي‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند و منابعشان  را به اشتراک بگذارند.

• ميزبان (Host): هر وسيله‌اي که داراي واسط شبکه (Network Interface) بوده و امکان اتصال به وسايل ديگر شبکه را دارد (مثل PC و سوييچ).
• راه دور يا نزديک (Distance): ميزبان‌ها ممکن است در يک ساختمان واحد (LAN)، چندين ساختمان مجزا (CAN)، چندين شهر مختلف (MAN) و يا در سطح کشور و قاره (WAN) به هم وصل شوند.
• اتصال (Connection): ميزبان‌ها به وسيله‌ي رسانه‌هاي انتقال (سيمي يا بي‌سيم) به هم وصل مي‌شوند. انواع مختلف رسانه‌هاي انتقال، در جدول 8 نمايش داده شده است.
• ساختار مشخص: ميزبان‌ها بر اساس يک معماري و ساختار معين به هم وصل مي‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است کاملاً از هم مستقل باشند (Peer-to-Peer) و يا ممکن است به يک کامپيوتر مرکزي ديگر براي ارتباط يا دريافت منابع، وابسته باشند (Client/Server).
• ارتباط (communication): ارتباط ميان ميزبان‌ها بر اساس ترکيبي از سخت‌افزار و نرم‌افزار صورت مي‌گيرد؛ بخش سخت‌افزاري شامل کارت‌ شبکه (NIC– Network Interface Card)، مودم‌، سوييچ، هاب، … و رسانه‌هاي انتقال (مثل کابلها) است و بخش نرم‌افزاري شامل سيستم‌عامل، برنامه‌هاي کاربردي، پروتکل‌هاي ارتباطي و … است.
• منابع (Resources): هر چيزي که قابليت اشتراک‌پذيري دارد مثل پرينتر (سخت‌افزار) يا اسناد (نرم‌افزار).

• بر اساس جدول فوق، شبکه‌هاي کامپيوتري از نظر شيوه‌ي اتصال‌شان به دو دسته تقسيم مي‌شوند: شبکه‌هاي سيمي و شبکه‌هاي بي‌سيم. شيوه‌ي اتصال يعني اينکه از چه تکنولوژي سخت‌افزاري براي اتصال آنها بهره گرفته شده است. انواع مختلف هر يک از اين دو دسته هم در جدول بالا مشخص شده است.
• سيگنال‌هاي اطلاعاتي، ممکن است در طول مسير (بخصوص در مسيرهاي طولاني) دچار تضعيف (Attenuation) شوند؛ از اين‌رو معمولاً در طول مسير از تقويت‌کننده‌‌ي سيگنال استفاده مي‌شود.
• امواج الکترومغناطيسي ممکن است روي هم تداخل ايجاد کنند؛ براي کاهش تداخل‌ها در کابل، از شيلد (بخصوص شيلد توري) استفاده مي‌کنند (تداخل امواج الکترومغناطيس يا ElectroMagnetic Interference- EMI).
• کارت شبکه، قطعه‌اي است براي اتصال يک کامپيوتر به شبکه‌ي کامپيوتري. به عبارت ديگر، کارت شبکه، مجموعه‌اي از مدارهاي الکترونيکي است که براي ارتباطات ميان کامپيوترها بر اساس استانداردهاي رايج، استفاده مي‌شود. رايج‌ترين استانداردهاي اتصال به شبکه، اِتِرنِت (Ethernet) و Wi-Fi هستند که اولي براي ارتباطات سيمي (عموماً از طريق کانکتور RJ-45) و دومي در ارتباطات بي‌سيم کاربرد دارند. کارت‌هاي شبکه از نوع اترنت، غالباً روي مادربورد کامپيوترها (به صورت Onboard) وجود دارند؛ با اين حال، مي‌توان آنها را به صورت جداگانه و از طريق اسلات‌هاي توسعه‌ي (Expansion Slot) موجود روي مادربورد نيز نصب نمود. کارت‌هاي بي‌سيم نيز هم به صورت کارت‌هاي توسعه و هم به صورت USB موجود هستند.
• نرخ انتقال داده (transfer rate)، تعداد بيت‌‌ها يا تعداد سيگنال‌هايي است که در واحد زمان ارسال مي‌گردد. با اين تعريف، نرخ بيتي (bit rate)، تعداد بيت‌هايي است که در واحد زمان انتقال مي‌يابد (bits per seconds- bps) و نرخ باود (baud rate) تعداد سيگنال‌هايي است که در واحد زمان ارسال مي‌شود (نرخ باود را در ارتباطات ماهواره‌اي، نرخ سمبل يا symbol rate نيز مي‌گويند). به طور مثال، در روش مدولاسيون 8QAM در هر سيگنال، سه بيت منتقل مي‌شود؛ بنابراين اگر نرخ بيتي در يک فرايند انتقال داده بر اساس مدولاسيون 8QAM برابر 600 بيت در ثانيه باشد، نرخ باود آن برابر 200 است. يعني 200 سيگنال در ثانيه منتقل مي‌شود.
• هر سيستم انتقال داده، شامل 5 بخش است: فرستنده، گيرنده، پيغام، رسانه‌ي انتقال و پروتکل ارتباطي. به عنوان مثال، در سيستم تلفن، تماس‌گيرنده (فرستنده) طبق اين روال (پروتکل) عمل مي‌کند که ابتدا گوشي را برداشته و شماره‌ي مشخصي را مي‌گيرد؛ در آن سوي خط، شخص ديگري (گيرنده) تلفن را برداشته و مکالمه (پيام) از طريق سيم‌هاي تلفن (رسانه‌ي انتقال) انجام مي‌گيرد و در انتهاي مکالمه، هر دو تلفن را قطع مي‌کنند.

[highlight3]انواع شبکه‌ها از نظر فاصله‌ي جغرافيايي و وسعت[/highlight3]

• شبکه‌هاي شخصي يا PAN (Personal Area Network)
• شبکه‌هاي محلّي يا LAN (Local Area Network)
• شبکه‌هاي دانشگاهي يا CAN (Campus Area Network)
• شبکه‌هاي شهري يا MAN (Metropolitan Area Network)
• شبکه‌هاي گسترده يا WAN (Wide Area Network)
• هر يک از شبکه‌هاي فوق مي‌توانند به صورت سيمي يا به صورت بي‌سيم ايجاد شوند؛ بنابراين واضح است که WLAN يا Wireless LAN، يک شبکه‌ي محلي بي‌سيم (مثل Wi-Fi) و WMAN يک شبکه‌ي شهري بي‌سيم است (مثل WiMax).

• برخي اوقات، شبکه‌هاي ديگري نيز به اين دسته‌بندي‌ اضافه مي‌شوند؛ به عنوان مثال، شبکه‌هاي خانگي يا (House Area Network)HAN که مانند شبکه‌هاي شخصي است؛ يا SAN که هم به عنوان System Area Network و هم به عنوان Storage Area Network استفاده مي‌شود و يا شبکه‌هاي بدني (BAN– Body Area Network) که به آنها شبکه‌هاي حسگر بدني (BSN) هم گفته مي‌شود، شبکه‌هاي (غالباً بي‌سيم) جديدي بوده و طيف وسيعي از کاربردها (مثل سرگرمي، ورزش، پزشکي، بازي رايانه‌اي و …) را شامل مي‌شوند. همچنين شبکه‌هاي جهاني (Global Area Network- GAN) که در وسعت کره‌ي زمين مطرح مي‌شوند (مثل اينترنت).

[highlight3]ساختار‌هاي شبکه[/highlight3]

 شبکه‌هاي کامپيوتري از نظر مدل يا  ساختار شبکه به دو دسته تقسيم مي‌شوند: 1- client/server 2- Peer to Peer

1- مدل Client/Server (مشتري/سرويس‌دهنده)

• اطلاعات در يک کامپيوتر پرقدرت (از نظر سرعت پردازنده، حافظه پهناي باند شبکه و ظرفيت ذخيره‌سازي) و عموماً گران‌قيمت به نام سرور نگهداري و متمرکز (Centralize) مي‌شود. بنابراين پيچيدگي و هزينه‌ي راه‌اندازي اين نوع شبکه‌ها زياد است.
• کامپيوترهاي معمولي ديگر نيز از راه دور به سرور متصل مي‌شوند.
• تعداد کلاينت‌ها معمولاً خيلي زياد است و هر چقدر تعدادشان بيشتر شود، سرور بايد قوي‌تر باشد.
• افرادي به عنوان مدير (Administrator) بايد از سرورها نگهداري کنند و امنيت و کارايي آنها را زير نظر داشته باشند.
• هر کامپيوتر فقط مي‌تواند يا کلاينت (مشتري) باشد يا سرور (خدمت‌رسان).
• اگر تنها يک سرور وجود داشته باشد، مشکل خرابي تنها مؤلفه (Single Point Failure) اتفاق مي‌افتد. به اين معني که اگر سرور از کار بيفتد (Down) کل شبکه از کار مي‌افتد.
• هزينه‌ي راه‌اندازي اين شبکه زياد است.
• برنامه‌هاي کاربردي فقط روي سرور نصب مي‌شود. بنابراين لازم نيست هزينه و زمان اضافي براي نصب برنامه‌ها روي همه‌ي کلاينت‌ها به طور مستقل (stand-alone) صرف شود. به سروري که فايل‌ها و اطلاعات روي آن ذخيره مي‌شود، سرور فايل يا File Server گفته مي‌شود.
• برخي از کلاينت‌ها به طور کامل به سرور وابسته نيستند؛ به عنوان مثال، برخي نرم‌افزارهاي مورد نيار روي آنها نصب شده و قادرند برخي دستورات و پردازش‌ها را انجام دهند. به اين کلاينت‌ها، کلاينت‌هاي چاق (Fat يا Thick) گفته مي‌شود. در مقابل، کلاينت‌هايي که کاملاً وابسته به سرور هستند، Thin Client يا کلاينت‌هاي لاغر ناميده مي‌شوند.

2- مدل Peer to Peer (يا Point to Point يا P2P يا همتا-به-همتا)

• هر کامپيوتر مي‌تواند هم کلاينت باشد و هم سرور. به همين خاطر به هر کامپيوتر Servent (ترکيبي از کلاينت و سرور) هم مي‌گويند.
• هر کامپيوتر به طور مستقل و خود مختار عمل مي‌کند و با از کار افتادن يک يا چند کامپيوتر، شبکه از کار نمي‌اُفتد. برنامه‌هاي کاربردي نيز به طور مستقل (stand-alone) روي هر کامپيوتر نصب مي‌شود.
• با افزايش تعداد کامپيوترها، مديريت شبکه با مشکل مواجه مي‌شود (بخصوص در دسترسي به منابع مشترک مثل پرينتر).
• غالباً کارايي شبکه کم است.
• اطلاعات در کامپيوترها توزيع شده (Distributed) و هيچ مکان متمرکز (Centralized) براي ذخيره‌ي داده‌ها وجود ندارد و نمي‌توان از اطلاعات، نسخه‌ي پشتيبان (backup) تهيه کرد.
• تعداد کامپيوترها محدود است.
• راه‌اندازي آن ساده و کم‌هزينه است.
• هزينه‌ي راه‌اندازي آن کم است.
• در برخي مواقع، سرور هم در شبکه‌هاي P2P وجود دارد که وظيفه آدرس‌يابي و داده‌يابي را در شبکه بر عهده دارد. به عبارت ديگر، داده‌ها را از کامپيوتر A پيدا مي‌کند و به کامپيوتر B مي‌فرستد. به اين نوع شبکه‌ها، شبکه‌هاي P2P ترکيبي يا Hybrid­-P2P مي‌گويند (مثل bit-Torrent). شبکه‌هاي P2P معمولي را P2P محض يا Pure-P2P هم اطلاق مي‌کنند. تأکيد مي‌شود که سرورهاي موجود در Hybrid-P2P وظيفه پردازش اطلاعات را بر عهده ندارند (برخلاف مدل کلاينت/سرور).
• در شبکه‌هاي متمرکز (Centralized)، پردازش و ذخيره‌ي داده‌ها از طريق يک (يا چند) کامپيوتر پرقدرت صورت مي‌گيرد. به عنوان مثال، هزاران کيبورد و مانيتور به يک Mainframe مرکزي متصل هستند و همه‌ي کارهاي پردازشي، ذخيره و پشتيبان‌گيري داده‌ها در اين کامپيوتر مرکزي انجام مي‌شود. به اين وسايل (کيبورد/مانيتور)، ترمينال کودن (!) يا Dumb گفته مي‌شود که به يک کامپيوتر باهوش (Intelligent يا Smart) متصل هستند. برخي اوقات، اصطلاحات Dumb Terminal و Thin Client به جاي يکديگر استفاده مي‌شوند؛ يعني ترمينال‌هاي کودن، همان کلاينت‌هاي لاغر هستند.

• شبکه‌ي کودن (Dumb Network) شبکه‌اي است که ترمينال‌هاي هوشمند (کامپيوترها با قدرت پردازش و قابليت ذخيره‌سازي) به آن متصل هستند. به عنوان مثال، اينترنت يک شبکه‌ي کودن است. به همين ترتيب شبکه‌ي تلفن عمومي يا PSTN (Public Switched Telephone Network) از نوع شبکه‌هاي هوشمند هستند؛ چرا که ترمينال‌هاي کودن (تلفن) که هيچ هوش و قابليت پردازشي ندارند به آن وصل هستند و تمام کارها توسط مرکز سوئيچينگ مخابرات انجام مي‌شود.

[highlight3]انواع شبکه‌ها از نظر تعداد شرکت‌هاي متصل[/highlight3]

• اينترانت (Intranet): شبکه‌اي است خصوصي که کامپيوترهاي متعلق به يک شرکت (يا يک سازمان) را به هم وصل مي‌کند. بديهي است که بسته به بزرگي شرکت و تعداد کامپيوترهايي که در شرکت وجود دارد، اين شبکه مي‌تواند از نوع محلي (LAN) يا وسيع (WAN) باشد. به عنوان مثال، بانک‌ها داراي شبکه‌ي اينترانت هستند که کليه‌ي شعب آن در سراسر کشور را به هم وصل مي‌کند. اينترانت معمولاً براي انجام کارهاي ويژه‌ي شرکت‌ها و سازمان‌ها استفاده مي‌شود؛ کارهايي نظير ليست‌کردن موجودي‌هاي کالا، اشتراک اسناد ميان همکاران، اشتراک پرينتر و …

اينترانت غالباً از همان سرويس‌ها و پروتکل‌هاي اينترنت نظير www، http و TCP/IP بهره مي‌گيرد.

• اکسترانت (Extranet): برخلاف اينترانت که محدود به کارمندان يک سازمان يا شرکت است، اکسترانت مي‌تواند توسط مشتريان (ارباب رجوع)، فروشندگان (متصديان ملزومات) و يا شرکت‌ها و سازمان‌هاي همکار هم در دسترس قرار بگيرد. در حقيقت، اکسترانت، يک شبکه‌ي خصوصي را با در نظر گرفتن قوانين و ضوابط احراز هويت (Authentication)، اعتبارسنجي (Authorization) و حسابرسي (Accounting) به يک شبکه‌ي عمومي مثل اينترنت توسعه مي‌دهد (اين قوانين تحت عنوان پروتکل AAA تعريف شده است). احراز هويت عموماً بر اساس نام‌کاربري (ID) و رمز عبور (Password) و پس از کنترل توسط ديواره‌ي آتشين (Firewall) صورت مي‌گيرد.
• اينترنت (Internet): شبکه‌اي از شبکه‌ها است که عمومي و جهاني بوده و ميليون‌ها شرکت را در سرتاسر جهان به هم متصل مي‌کند. به عبارت ديگر مي‌توان گفت که اينترنت يک WAN جهاني است و براي ارسال ايميل به مشتريان، مرور کردن صفحات وب (Web browsing) و انجام کارها در بيرون از سازمان، بسيار مفيد است. هيچ شخص حقيقي يا حقوقي مالک اينترنت نيست (برخلاف اينترانت و اکسترانت).
• اينترانت و اکسترانت، عموماً از پروتکل‌هاي اينترنت استفاده مي‌کنند. به علاوه خودشان هم مي‌توانند (نه الزاماً) به اينترنت وصل باشند و غالباً دسترسي به اينترنت از طريق Firewall کنترل مي‌شود.
• بديهي است که شبکه‌هاي اينترانت از نظر گستردگي و تعداد کاربران، از شبکه‌هاي اکسترانت کوچکتر هستند و اکسترانت هم از اينترنت کوچکتر است.

[highlight3]آشنايي با برخي مفاهيم و سرويس‌هاي شبکه[/highlight3]

برخي مفاهيم مربوط به شبکه و سرويس‌هاي مختلفي که توسط آن ارائه مي‌شود، عبارتند از:

• پروتکل (Protocol): مجموعه‌ي قواعد و قوانيني که قالب و چگونگي تبادل داده را در يک سيستم انتقال داده (مثل سيستم تلفني) مشخص مي‌کند. پروتکل‌هاي معروف اينترنت، TCP و IP و FTP و SMTP و HTTP و POP3 هستند. پروتکل TCP (Transmission Control Protocol) يک پروتکل قابل اعتماد، اتصال‌گرا و منظم براي کنترل ارسال داده‌ها است. پروتکل IP (Internet Protocol) مسئول تحويل بسته‌هاي داده از کامپيوتر مبدأ به کامپيوتر مقصد است. پروتکل FTP (File Transfer Protocol) مجموعه‌ي قوانين براي انتقال فايل‌ها (از يک کامپيوتر به کامپيوتر ديگر) در شبکه است. پروتکل‌هاي SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) و POP3 (Post Office Protocol version 3) مخصوص ارسال و دريافت ايميل هستند. پروتکل HTTP (HyperText Transfer Protocol) ويژه‌ي انتقال اَبَرمتن‌ها است. اَبَرمتن‌ها (يا فرامتن‌ها) شامل متن‌ها، اشياء و گرافيک هستند و ممکن است پيوندي (Link) با يک صفحه‌ي وب ديگر داشته بشند که در اين صورت اَبَرلينک (HyperLink) ناميده مي‌شود. به عنوان مثال، با کليک روي اَبَرلينک موجود در صفحه‌ي وب ايراني (روي سرور ايران)، به يک صفحه‌ي وب آمريکايي (روي سرور آمريکا) منتقل مي‌شويم.
• تار جهان گستر يا WWW (World Wide Web يا W3): وب يعني تار عنکبوت! ميلياردها صفحه‌ي وب در کل دنيا ايجاد شده و بين آنها ده‌ها پيوند برقرار است، اين صفحات و ارتباط ميان آنها مثل تار عنکبوت روي کل جهان کشيده شده است. تارجهان گستر يا به صورت مختصر «وب» مجموعه‌اي از اسناد اَبَرلينک شده روي اينترنت است. وقتي برنامه‌ي سمت مشتري (client)، تقاضايي (query) را براي دريافت يک صفحه‌ي وب يا يک فايل به سمت سرويس‌دهنده (server) ارسال مي‌کند، برنامه‌ي سرويس‌دهنده اين تقاضا را بررسي کرده و در صورت امکان (و در دسترس بودن تقاضا)، داده‌هاي لازم را ارسال مي‌نمايد. براي يافتن داده‌ها در اينترنت، بايد يک روش آدرس‌دهي استاندارد وجود داشته باشد (URL).
• منبع‌ياب يکپارچه يا URL (Uniform Resource Locator)، يک روش استاندارد آدرس‌دهي است که هر فايلي را به طور منحصر بفرد در دنيا مشخص مي‌کند بطوري که هيچ ابهامي در آن وجود نداشته باشد. به عبارت ديگر، معين مي‌کند که نام فايل چيست، محل دقيق ذخيره‌شدن آن کجاست و چگونه و طبق چه پروتکلي مي‌توان به آن دسترسي داشت.
• توپولوژي (Topology): چگونگي اتصال سيستم‌ها به يکديگر از طريق رسانه‌ي انتقال است. به عبارت ديگر، توپولوژي ساختار يک شبکه را بيا مي‌کند. برخي از توپولوژي‌ها عبارتند از Bus، Ring، Star و Mesh.
• ايميل يا رايانامه (electronic mail): سرويسي براي انتقال نامه‌ها به صورت الکترونيکي (ديجيتالي) است. از مزاياي آن نسبت به روش ارسال نامه‌ي کاغذي مي‌توان به هزينه‌ي کمتر، سرعت بيشتر، امکان ارسال همزمان به چندين گيرنده، قابليت اطمينان و امنيت بيشتر اشاره نمود. رايج‌ترين پروتکل‌هاي انتقال ايميل عبارتند از POP3، IMAP و SMTP.
• پيام فوري (Instant Message- IM): پيام‌هاي متني که به صورت بلادرنگ ميان فرستنده و گيرنده، تبادل مي‌شوند. امروزه، برنامه‌هاي پيام‌رسان فوري يا برنامه‌هاي گفتگو (Chat) قادرند سند متني، عکس و صدا و تصوير (Voice over Internet Protocol- VoIP) را نيز انتقال دهند. همچنين امکان ارسال چند-پخشي (Multi-Cast) يک پيام فوري نيز وجود دارد که اين سرويس در اتاق‌هاي گفتگو يا Chat Roomها فراهم مي‌شود. با اين وجود، غالباً پيام‌فوري به پيام‌هايي گفته مي‌شود که براي افراد آشنا (مثل دوستان) ارسال مي‌شوند؛ از اينرو برخي منابع، پيام‌هاي تبادلي در اتاق‌هاي گفتگو را با non-IM تعبير مي‌کنند.
• جوامع مجازي (Virtual Communities) : به گروه‌هاي کوچک يا بزرگ اينترنتي گفته مي‌شود. اتاق‌هاي گفتگو (chat room)، تالار گفتگو (Forum براي تبادل نظر اعضاء در مورد مباحث مختلف)، گروه‌هاي اينترنتي، شبکه‌هاي اجتماعي (Social Networks) و شبکه‌هاي مخصوص بازي‌هاي آنلاين جزو جوامع مجازي هستند.
• وبلاگ يا بلاگ (Weblog) عموماً يک صفحه‌ي شخصي براي انتشار نظرات و ديدگاه‌هاي يک (يا چند) فرد است.
• وب‌سايت (Website) پايگاه (يا کارگاه) اينترنتي مربوط به نهادها، شرکت‌ها و اشخاص است.
• آر.اس.اس RSS (Realy Simple Syndication يا Rich Site Summary) يا خوراک (feed) يک سايت عبارت است از آخرين مطالب و اخبار به روز شده‌ي آن سايت که غالباً به صورت سرخط عناوين و توضيحات کوتاهي از مطالب است. به علاوه، ممکن است شامل برخي اطلاعات اضافه نظير ساعت و تاريخ انتشار يا نام نويسنده‌ي مطلب (MetaData) هم باشد. از RSS براي باخبر شدن از آخرين مطالب يک سايت به طور خلاصه استفاده مي‌شود.
• پادکست (Podcast): فايل‌هاي صوتي يا تصويري است که عموماً به صورت سريال دنباله‌دار و با اهداف مختلف نظير اطلاع‌رساني يا سرگرمي در اينترنت قرار مي‌گيرد.
• دانلود (Download): يعني دريافت داده‌ها از يک سيستم دور (Remote System)، روي کامپيوتر خودمان. سيستم دور، ممکن است Web Server، FTP Server، email Server و … باشد. عکس عمل دانلود، آپلود (Upload) ناميده دارد.
• خدمات‌دهنده‌ي اينترنت (ISP– Internet Service Provider): شرکتي که خدمات اينترنتي (و خدمات مربوط به اينترنت) را براي متقاضيان فراهم مي‌آورد. مثل پارس آنلاين، شاتل و …
• مودم (Modem– Modulator demodulator) وسيله‌اي براي تبديل سيگنال‌هاي ديجيتال به آنالوگ (در کامپيوتر فرستنده) و تبديل سيگنال‌هاي آنالوگ (در خط تلفن) به سيگنال‌هاي ديجيتال (در کامپيوتر گيرنده). از مودم‌ها براي ارتباط اينترنتي و يا ارسال و دريافت فکس، انتقال صدا در اينترنت و … استفاده مي‌شود.

[highlight3]مزاياي شبکه‌هاي کامپيوتري[/highlight3]

شبکه‌هاي کامپيوتري 5 مزيت عمده دارند: اشتراک سخت‌افزار، ارتباطات بهتر و مؤثرتر، اشتراک برنامه‌هاي کاربردي، اشتراک دانش و اطلاعات و در نهايت، افزايش کارايي سيستم‌ها.

ا- اشتراک سخت‌افزار:

• امکان به اشتراک‌گذاري سخت‌افزارهاي گران‌قيمت مثل پرينترها و پلاترهاي سريع و وسايل ذخيره‌سازي با ظرفيت بالا.
• نيازي نيست که هر کاربر، منابع سخت‌افزاري مخصوص خود داشته باشد.
• فضاي کمتري توسط سخت‌افزارها اشغال شده و هزينه‌ها صرف خريد منابع سخت‌افزاري سريع‌تر و کاراتر گردد.

2- ارتباطات بهتر و مؤثرتر:

• امکان استفاده از برنامه‌هاي ارتباطي نظير رايانامه (e-mail) و برنامه‌هاي پيغام‌رسان فوري (Instant Messaging يا IM) و حتي انجام بازي‌هاي تحت شبکه! به عنوان مثال، برنامه‌ي outlook براي ايميل و MSN Messenger براي ارسال پيغام‌هاي فوري استفاده مي‌شوند.
• مي‌توان جلسات آنلاين يا کنفرانس ويديويي برگزار نمود.
• امکان کار کردن از راه دور (مثلاً در منزل) هم براي کارمندان فراهم مي‌شود (کاهش فاصله‌ي جغرافيايي).
• بازي کردن از راه دور، يادگيري از راه دور و … نيز از طريق شبکه، ممکن مي‌گردد.

همه‌ي موارد فوق را مي‌توان به طور همزمان با چندين کاربر انجام داد که باعث صرفه‌جويي در وقت و هزينه مي‌گردد (همچنين در اين راستا مي‌توان از اينترنت هم بهره‌مند شد و بدون شک استفاده از اينترنت، مزيت بسيار مهمي است!).

3- اشتراک برنامه‌هاي کاربردي:

• نصب (Install) برنامه‌هاي کاربردي (مثل برنامه‌ي حسابداري) روي سرور مرکزي به جاي نصب روي همه‌ي کامپيوترها.
• کنترل دسترسي کاربران روي قسمت‌هاي مختلف برنامه (مثلاً کارکنان عادي نتوانند اطلاعات پايگاه داده را تغيير دهند).
• امکان اعمال تغييرات توسط يک کاربر و مشاهده‌ي همزمان تغييرات توسط کاربران ديگر.
• همکاري چندين کاربر به طور همزمان روي برنامه و اطلاعات آن (مثلاً تيم حسابداري يا تيم برنامه‌نويسي).

4- به اشتراک‌گذاري اطلاعات و دانش:

• اشتراک‌گذاري فايل‌ها و پوشه‌هاي مهم بين کاربران.
• دسترسي به اطلاعات با آخرين تغييرات (اطلاعات به روز شده).
• امکان دسترسي به داده‌ها از چندين مرکز جايگزين و مستقل. به اين معنا که داده‌هاي مورد نياز روي چندين کامپيوتر وجود دارد و يا پشتيبان‌گيري شده است. در اين شرايط، قابليت اعتماد سيستم‌ها (Reliability) هم بالا مي‌رود زيرا شبکه به يک سيستم منفرد متکي نيست.

5- افزايش کارايي سيستم‌ها: با توجه به اينکه، وظايف سازماني يک مجموعه (مثل بانک) روي سيستم‌هاي مختلفي توزيع شده است، ضمن افزايش قابليت اعتماد سيستم، کارايي نيز از لحاظ دسترسي به اطلاعات، سرعت پردازش و ذخيره و بازيابي اطلاعات، افزايش خواهد يافت.

[highlight3]سرويس‌هاي شبکه[/highlight3]

سرويس‌هاي شبکه، خدماتي هستند که يک شبکه مي‌تواند ارائه دهد؛ مهمترين اين سرويس‌ها عبارتند از:

1- خدمات فايل (File Services): خدماتي نظير انتقال فايل، ذخيره‌سازي، به روز رساني، همگام‌سازي و دسترسي به فايل  بوده و توسط File Server ارائه مي‌شود.

2- خدمات چاپ (Print Services): خدمات به اشتراک‌گذاري چاپگرهاي قدرتمند بوده و توسط Print Server ارائه مي‌شود.

3- خدمات پيام (Message Services): خدمات تسهيل در امر پيام‌رساني فوري و نامه‌هاي الکترونيکي (email) و صوتي (voice mail) بوده و توسط Message Server ارائه مي‌شود.

4- خدمات برنامه‌هاي کاربردي (Application Services): خدماتي براي متمرکز برنامه‌هاي کاربردي مهم به منظور افزايش سرعت و کارايي و قابليت مقياس‌پذيري بوده و توسط Application Server ارائه مي‌شود.

5- خدمات پايگاه‌هاي داده (Database Services): خدماتي براي هماهنگي داده‌هاي توزيع‌شده بوده و توسط Database Server ارائه مي‌شود.

[highlight3]شبکه‌هاي تلفني[/highlight3]

شبکه‌هاي تلفني را مي‌توان به دو دسته‌ي مهم تقسيم نمود: شبکه‌ي تلفن عمومي و شبکه ديجيتالي. اين دو شبکه در جدول زير مقايسه شده‌اند:

[highlight3]اتصال به اينترنت[/highlight3]

براي اتصال به اينترنت، نياز به يک وسيله‌ي ارتباطي (مثل مودم يا مسيرياب) براي ارتباط با خدمات‌دهنده‌ي اينترنت (ISP) و يک مرورگر اينترنت (مثل اينترنت‌اکسپلورر، فايرفاکس، کروم و …) مي‌باشد. اتصال به اينترنت به دو روش اصلي صورت مي‌گيرد: 1- روش شماره‌گيري (dial-up) 2- روش باند گسترده (broadband). روش تقسيم‌بندي ديگر، اتصال به صورت آنالوگ (معادل روش شماره‌گيري) و اتصال به صورت ديجيتال (معادل روش باند گسترده) است.

• ارتباط آنالوگ (يا Dial-UP) نياز به مودم دارد؛ سرعت انتقال داده‌ي پاييني دارد (حداکثر 56 کيلوبيت بر ثانيه)؛ ارزان است و هزينه‌ي آن بسته به حجم تبادلات اينترنتي، متغير است؛ براي اتصال به ISP بايد شماره‌ي ISP را با مودم شماره‌گيري نمود؛ در شبکه‌هاي تلفن عمومي (PSTN) استفاده مي‌شود؛ بعد از اتصال به اينترنت، خط تلفن اشغال مي‌شود. بنابراين امکان استفاده از مکالمه‌ي تلفني يا سرويس فکس نيست.
• ارتباط ديجيتال (باند گسترده) سرعت بيشتري دارد؛ گران‌تر است؛ اتصالشان دائمي است؛ هزينه‌ي ماهيانه‌ي ثابتي دارد؛ خطر حمله‌ي هکرها در اين نوع ارتباطات بيشتر است؛ به چندين دسته تقسيم مي‌شود از جمله: ISDN، DSL، ADSL، SDSL، VDSL، بي‌سيم، کابلي، ماهواره‌اي و … که مهمترين و رايج‌ترين آنها ADSL (Asynchronous Digital Subscriber Line) است و از مودم‌هاي مخصوص (روتر يا مسيرياب) براي اتصال به ISP استفاده مي‌کند. ADSL خودش هم انواع متفاوتي دارد (مثل ADSL Lite و ADSL 2+ و …) که سرعت‌هاي مختلفي دارند (تا 24 مگابيت بر ثانيه).

بیشتر بخوانید:

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت اول)

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت دوم)-سخت افزار ۱

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت سوم)-سخت افزار ۲

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت چهارم)- نرم افزار

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت پنجم)-شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت ششم)-کاربردهای ICT

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت هفتم)-سلامت در ICT و حفظ محیط زیست

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت هشتم)-امنیت و حریم خصوصی