3-1- شبکه‌های کامپیوتری

شبکه‌ی کامپیوتری به مجموعه‌ی دو یا چند میزبان (هاست) گفته می‌شود که از راه دور یا نزدیک به یکدیگر متصل بوده و بر اساس یک ساختار مشخص می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند و منابعشان  را به اشتراک بگذارند.

• میزبان (Host): هر وسیله‌ای که دارای واسط شبکه (Network Interface) بوده و امکان اتصال به وسایل دیگر شبکه را دارد (مثل PC و سوییچ).
• راه دور یا نزدیک (Distance): میزبان‌ها ممکن است در یک ساختمان واحد (LAN)، چندین ساختمان مجزا (CAN)، چندین شهر مختلف (MAN) و یا در سطح کشور و قاره (WAN) به هم وصل شوند.
• اتصال (Connection): میزبان‌ها به وسیله‌ی رسانه‌های انتقال (سیمی یا بی‌سیم) به هم وصل می‌شوند. انواع مختلف رسانه‌های انتقال، در جدول 8 نمایش داده شده است.
• ساختار مشخص: میزبان‌ها بر اساس یک معماری و ساختار معین به هم وصل می‌شوند. به عنوان مثال، ممکن است کاملاً از هم مستقل باشند (Peer-to-Peer) و یا ممکن است به یک کامپیوتر مرکزی دیگر برای ارتباط یا دریافت منابع، وابسته باشند (Client/Server).
• ارتباط (communication): ارتباط میان میزبان‌ها بر اساس ترکیبی از سخت‌افزار و نرم‌افزار صورت می‌گیرد؛ بخش سخت‌افزاری شامل کارت‌ شبکه (NIC– Network Interface Card)، مودم‌، سوییچ، هاب، … و رسانه‌های انتقال (مثل کابلها) است و بخش نرم‌افزاری شامل سیستم‌عامل، برنامه‌های کاربردی، پروتکل‌های ارتباطی و … است.
• منابع (Resources): هر چیزی که قابلیت اشتراک‌پذیری دارد مثل پرینتر (سخت‌افزار) یا اسناد (نرم‌افزار).

• بر اساس جدول فوق، شبکه‌های کامپیوتری از نظر شیوه‌ی اتصال‌شان به دو دسته تقسیم می‌شوند: شبکه‌های سیمی و شبکه‌های بی‌سیم. شیوه‌ی اتصال یعنی اینکه از چه تکنولوژی سخت‌افزاری برای اتصال آنها بهره گرفته شده است. انواع مختلف هر یک از این دو دسته هم در جدول بالا مشخص شده است.
• سیگنال‌های اطلاعاتی، ممکن است در طول مسیر (بخصوص در مسیرهای طولانی) دچار تضعیف (Attenuation) شوند؛ از این‌رو معمولاً در طول مسیر از تقویت‌کننده‌‌ی سیگنال استفاده می‌شود.
• امواج الکترومغناطیسی ممکن است روی هم تداخل ایجاد کنند؛ برای کاهش تداخل‌ها در کابل، از شیلد (بخصوص شیلد توری) استفاده می‌کنند (تداخل امواج الکترومغناطیس یا ElectroMagnetic Interference- EMI).
• کارت شبکه، قطعه‌ای است برای اتصال یک کامپیوتر به شبکه‌ی کامپیوتری. به عبارت دیگر، کارت شبکه، مجموعه‌ای از مدارهای الکترونیکی است که برای ارتباطات میان کامپیوترها بر اساس استانداردهای رایج، استفاده می‌شود. رایج‌ترین استانداردهای اتصال به شبکه، اِتِرنِت (Ethernet) و Wi-Fi هستند که اولی برای ارتباطات سیمی (عموماً از طریق کانکتور RJ-45) و دومی در ارتباطات بی‌سیم کاربرد دارند. کارت‌های شبکه از نوع اترنت، غالباً روی مادربورد کامپیوترها (به صورت Onboard) وجود دارند؛ با این حال، می‌توان آنها را به صورت جداگانه و از طریق اسلات‌های توسعه‌ی (Expansion Slot) موجود روی مادربورد نیز نصب نمود. کارت‌های بی‌سیم نیز هم به صورت کارت‌های توسعه و هم به صورت USB موجود هستند.
• نرخ انتقال داده (transfer rate)، تعداد بیت‌‌ها یا تعداد سیگنال‌هایی است که در واحد زمان ارسال می‌گردد. با این تعریف، نرخ بیتی (bit rate)، تعداد بیت‌هایی است که در واحد زمان انتقال می‌یابد (bits per seconds- bps) و نرخ باود (baud rate) تعداد سیگنال‌هایی است که در واحد زمان ارسال می‌شود (نرخ باود را در ارتباطات ماهواره‌ای، نرخ سمبل یا symbol rate نیز می‌گویند). به طور مثال، در روش مدولاسیون 8QAM در هر سیگنال، سه بیت منتقل می‌شود؛ بنابراین اگر نرخ بیتی در یک فرایند انتقال داده بر اساس مدولاسیون 8QAM برابر 600 بیت در ثانیه باشد، نرخ باود آن برابر 200 است. یعنی 200 سیگنال در ثانیه منتقل می‌شود.
• هر سیستم انتقال داده، شامل 5 بخش است: فرستنده، گیرنده، پیغام، رسانه‌ی انتقال و پروتکل ارتباطی. به عنوان مثال، در سیستم تلفن، تماس‌گیرنده (فرستنده) طبق این روال (پروتکل) عمل می‌کند که ابتدا گوشی را برداشته و شماره‌ی مشخصی را می‌گیرد؛ در آن سوی خط، شخص دیگری (گیرنده) تلفن را برداشته و مکالمه (پیام) از طریق سیم‌های تلفن (رسانه‌ی انتقال) انجام می‌گیرد و در انتهای مکالمه، هر دو تلفن را قطع می‌کنند.

انواع شبکه‌ها از نظر فاصله‌ی جغرافیایی و وسعت

• شبکه‌های شخصی یا PAN (Personal Area Network)
• شبکه‌های محلّی یا LAN (Local Area Network)
• شبکه‌های دانشگاهی یا CAN (Campus Area Network)
• شبکه‌های شهری یا MAN (Metropolitan Area Network)
• شبکه‌های گسترده یا WAN (Wide Area Network)
• هر یک از شبکه‌های فوق می‌توانند به صورت سیمی یا به صورت بی‌سیم ایجاد شوند؛ بنابراین واضح است که WLAN یا Wireless LAN، یک شبکه‌ی محلی بی‌سیم (مثل Wi-Fi) و WMAN یک شبکه‌ی شهری بی‌سیم است (مثل WiMax).

• برخی اوقات، شبکه‌های دیگری نیز به این دسته‌بندی‌ اضافه می‌شوند؛ به عنوان مثال، شبکه‌های خانگی یا (House Area Network)HAN که مانند شبکه‌های شخصی است؛ یا SAN که هم به عنوان System Area Network و هم به عنوان Storage Area Network استفاده می‌شود و یا شبکه‌های بدنی (BAN– Body Area Network) که به آنها شبکه‌های حسگر بدنی (BSN) هم گفته می‌شود، شبکه‌های (غالباً بی‌سیم) جدیدی بوده و طیف وسیعی از کاربردها (مثل سرگرمی، ورزش، پزشکی، بازی رایانه‌ای و …) را شامل می‌شوند. همچنین شبکه‌های جهانی (Global Area Network- GAN) که در وسعت کره‌ی زمین مطرح می‌شوند (مثل اینترنت).

ساختار‌های شبکه

 شبکه‌های کامپیوتری از نظر مدل یا  ساختار شبکه به دو دسته تقسیم می‌شوند: 1- client/server 2- Peer to Peer

1- مدل Client/Server (مشتری/سرویس‌دهنده)

• اطلاعات در یک کامپیوتر پرقدرت (از نظر سرعت پردازنده، حافظه پهنای باند شبکه و ظرفیت ذخیره‌سازی) و عموماً گران‌قیمت به نام سرور نگهداری و متمرکز (Centralize) می‌شود. بنابراین پیچیدگی و هزینه‌ی راه‌اندازی این نوع شبکه‌ها زیاد است.
• کامپیوترهای معمولی دیگر نیز از راه دور به سرور متصل می‌شوند.
• تعداد کلاینت‌ها معمولاً خیلی زیاد است و هر چقدر تعدادشان بیشتر شود، سرور باید قوی‌تر باشد.
• افرادی به عنوان مدیر (Administrator) باید از سرورها نگهداری کنند و امنیت و کارایی آنها را زیر نظر داشته باشند.
• هر کامپیوتر فقط می‌تواند یا کلاینت (مشتری) باشد یا سرور (خدمت‌رسان).
• اگر تنها یک سرور وجود داشته باشد، مشکل خرابی تنها مؤلفه (Single Point Failure) اتفاق می‌افتد. به این معنی که اگر سرور از کار بیفتد (Down) کل شبکه از کار می‌افتد.
• هزینه‌ی راه‌اندازی این شبکه زیاد است.
• برنامه‌های کاربردی فقط روی سرور نصب می‌شود. بنابراین لازم نیست هزینه و زمان اضافی برای نصب برنامه‌ها روی همه‌ی کلاینت‌ها به طور مستقل (stand-alone) صرف شود. به سروری که فایل‌ها و اطلاعات روی آن ذخیره می‌شود، سرور فایل یا File Server گفته می‌شود.
• برخی از کلاینت‌ها به طور کامل به سرور وابسته نیستند؛ به عنوان مثال، برخی نرم‌افزارهای مورد نیار روی آنها نصب شده و قادرند برخی دستورات و پردازش‌ها را انجام دهند. به این کلاینت‌ها، کلاینت‌های چاق (Fat یا Thick) گفته می‌شود. در مقابل، کلاینت‌هایی که کاملاً وابسته به سرور هستند، Thin Client یا کلاینت‌های لاغر نامیده می‌شوند.

2- مدل Peer to Peer (یا Point to Point یا P2P یا همتا-به-همتا)

• هر کامپیوتر می‌تواند هم کلاینت باشد و هم سرور. به همین خاطر به هر کامپیوتر Servent (ترکیبی از کلاینت و سرور) هم می‌گویند.
• هر کامپیوتر به طور مستقل و خود مختار عمل می‌کند و با از کار افتادن یک یا چند کامپیوتر، شبکه از کار نمی‌اُفتد. برنامه‌های کاربردی نیز به طور مستقل (stand-alone) روی هر کامپیوتر نصب می‌شود.
• با افزایش تعداد کامپیوترها، مدیریت شبکه با مشکل مواجه می‌شود (بخصوص در دسترسی به منابع مشترک مثل پرینتر).
• غالباً کارایی شبکه کم است.
• اطلاعات در کامپیوترها توزیع شده (Distributed) و هیچ مکان متمرکز (Centralized) برای ذخیره‌ی داده‌ها وجود ندارد و نمی‌توان از اطلاعات، نسخه‌ی پشتیبان (backup) تهیه کرد.
• تعداد کامپیوترها محدود است.
• راه‌اندازی آن ساده و کم‌هزینه است.
• هزینه‌ی راه‌اندازی آن کم است.
• در برخی مواقع، سرور هم در شبکه‌های P2P وجود دارد که وظیفه آدرس‌یابی و داده‌یابی را در شبکه بر عهده دارد. به عبارت دیگر، داده‌ها را از کامپیوتر A پیدا می‌کند و به کامپیوتر B می‌فرستد. به این نوع شبکه‌ها، شبکه‌های P2P ترکیبی یا Hybrid­-P2P می‌گویند (مثل bit-Torrent). شبکه‌های P2P معمولی را P2P محض یا Pure-P2P هم اطلاق می‌کنند. تأکید می‌شود که سرورهای موجود در Hybrid-P2P وظیفه پردازش اطلاعات را بر عهده ندارند (برخلاف مدل کلاینت/سرور).
• در شبکه‌های متمرکز (Centralized)، پردازش و ذخیره‌ی داده‌ها از طریق یک (یا چند) کامپیوتر پرقدرت صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، هزاران کیبورد و مانیتور به یک Mainframe مرکزی متصل هستند و همه‌ی کارهای پردازشی، ذخیره و پشتیبان‌گیری داده‌ها در این کامپیوتر مرکزی انجام می‌شود. به این وسایل (کیبورد/مانیتور)، ترمینال کودن (!) یا Dumb گفته می‌شود که به یک کامپیوتر باهوش (Intelligent یا Smart) متصل هستند. برخی اوقات، اصطلاحات Dumb Terminal و Thin Client به جای یکدیگر استفاده می‌شوند؛ یعنی ترمینال‌های کودن، همان کلاینت‌های لاغر هستند.

• شبکه‌ی کودن (Dumb Network) شبکه‌ای است که ترمینال‌های هوشمند (کامپیوترها با قدرت پردازش و قابلیت ذخیره‌سازی) به آن متصل هستند. به عنوان مثال، اینترنت یک شبکه‌ی کودن است. به همین ترتیب شبکه‌ی تلفن عمومی یا PSTN (Public Switched Telephone Network) از نوع شبکه‌های هوشمند هستند؛ چرا که ترمینال‌های کودن (تلفن) که هیچ هوش و قابلیت پردازشی ندارند به آن وصل هستند و تمام کارها توسط مرکز سوئیچینگ مخابرات انجام می‌شود.

انواع شبکه‌ها از نظر تعداد شرکت‌های متصل

• اینترانت (Intranet): شبکه‌ای است خصوصی که کامپیوترهای متعلق به یک شرکت (یا یک سازمان) را به هم وصل می‌کند. بدیهی است که بسته به بزرگی شرکت و تعداد کامپیوترهایی که در شرکت وجود دارد، این شبکه می‌تواند از نوع محلی (LAN) یا وسیع (WAN) باشد. به عنوان مثال، بانک‌ها دارای شبکه‌ی اینترانت هستند که کلیه‌ی شعب آن در سراسر کشور را به هم وصل می‌کند. اینترانت معمولاً برای انجام کارهای ویژه‌ی شرکت‌ها و سازمان‌ها استفاده می‌شود؛ کارهایی نظیر لیست‌کردن موجودی‌های کالا، اشتراک اسناد میان همکاران، اشتراک پرینتر و …

اینترانت غالباً از همان سرویس‌ها و پروتکل‌های اینترنت نظیر www، http و TCP/IP بهره می‌گیرد.

• اکسترانت (Extranet): برخلاف اینترانت که محدود به کارمندان یک سازمان یا شرکت است، اکسترانت می‌تواند توسط مشتریان (ارباب رجوع)، فروشندگان (متصدیان ملزومات) و یا شرکت‌ها و سازمان‌های همکار هم در دسترس قرار بگیرد. در حقیقت، اکسترانت، یک شبکه‌ی خصوصی را با در نظر گرفتن قوانین و ضوابط احراز هویت (Authentication)، اعتبارسنجی (Authorization) و حسابرسی (Accounting) به یک شبکه‌ی عمومی مثل اینترنت توسعه می‌دهد (این قوانین تحت عنوان پروتکل AAA تعریف شده است). احراز هویت عموماً بر اساس نام‌کاربری (ID) و رمز عبور (Password) و پس از کنترل توسط دیواره‌ی آتشین (Firewall) صورت می‌گیرد.
• اینترنت (Internet): شبکه‌ای از شبکه‌ها است که عمومی و جهانی بوده و میلیون‌ها شرکت را در سرتاسر جهان به هم متصل می‌کند. به عبارت دیگر می‌توان گفت که اینترنت یک WAN جهانی است و برای ارسال ایمیل به مشتریان، مرور کردن صفحات وب (Web browsing) و انجام کارها در بیرون از سازمان، بسیار مفید است. هیچ شخص حقیقی یا حقوقی مالک اینترنت نیست (برخلاف اینترانت و اکسترانت).
• اینترانت و اکسترانت، عموماً از پروتکل‌های اینترنت استفاده می‌کنند. به علاوه خودشان هم می‌توانند (نه الزاماً) به اینترنت وصل باشند و غالباً دسترسی به اینترنت از طریق Firewall کنترل می‌شود.
• بدیهی است که شبکه‌های اینترانت از نظر گستردگی و تعداد کاربران، از شبکه‌های اکسترانت کوچکتر هستند و اکسترانت هم از اینترنت کوچکتر است.

آشنایی با برخی مفاهیم و سرویس‌های شبکه

برخی مفاهیم مربوط به شبکه و سرویس‌های مختلفی که توسط آن ارائه می‌شود، عبارتند از:

• پروتکل (Protocol): مجموعه‌ی قواعد و قوانینی که قالب و چگونگی تبادل داده را در یک سیستم انتقال داده (مثل سیستم تلفنی) مشخص می‌کند. پروتکل‌های معروف اینترنت، TCP و IP و FTP و SMTP و HTTP و POP3 هستند. پروتکل TCP (Transmission Control Protocol) یک پروتکل قابل اعتماد، اتصال‌گرا و منظم برای کنترل ارسال داده‌ها است. پروتکل IP (Internet Protocol) مسئول تحویل بسته‌های داده از کامپیوتر مبدأ به کامپیوتر مقصد است. پروتکل FTP (File Transfer Protocol) مجموعه‌ی قوانین برای انتقال فایل‌ها (از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر) در شبکه است. پروتکل‌های SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) و POP3 (Post Office Protocol version 3) مخصوص ارسال و دریافت ایمیل هستند. پروتکل HTTP (HyperText Transfer Protocol) ویژه‌ی انتقال اَبَرمتن‌ها است. اَبَرمتن‌ها (یا فرامتن‌ها) شامل متن‌ها، اشیاء و گرافیک هستند و ممکن است پیوندی (Link) با یک صفحه‌ی وب دیگر داشته بشند که در این صورت اَبَرلینک (HyperLink) نامیده می‌شود. به عنوان مثال، با کلیک روی اَبَرلینک موجود در صفحه‌ی وب ایرانی (روی سرور ایران)، به یک صفحه‌ی وب آمریکایی (روی سرور آمریکا) منتقل می‌شویم.
• تار جهان گستر یا WWW (World Wide Web یا W3): وب یعنی تار عنکبوت! میلیاردها صفحه‌ی وب در کل دنیا ایجاد شده و بین آنها ده‌ها پیوند برقرار است، این صفحات و ارتباط میان آنها مثل تار عنکبوت روی کل جهان کشیده شده است. تارجهان گستر یا به صورت مختصر «وب» مجموعه‌ای از اسناد اَبَرلینک شده روی اینترنت است. وقتی برنامه‌ی سمت مشتری (client)، تقاضایی (query) را برای دریافت یک صفحه‌ی وب یا یک فایل به سمت سرویس‌دهنده (server) ارسال می‌کند، برنامه‌ی سرویس‌دهنده این تقاضا را بررسی کرده و در صورت امکان (و در دسترس بودن تقاضا)، داده‌های لازم را ارسال می‌نماید. برای یافتن داده‌ها در اینترنت، باید یک روش آدرس‌دهی استاندارد وجود داشته باشد (URL).
• منبع‌یاب یکپارچه یا URL (Uniform Resource Locator)، یک روش استاندارد آدرس‌دهی است که هر فایلی را به طور منحصر بفرد در دنیا مشخص می‌کند بطوری که هیچ ابهامی در آن وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر، معین می‌کند که نام فایل چیست، محل دقیق ذخیره‌شدن آن کجاست و چگونه و طبق چه پروتکلی می‌توان به آن دسترسی داشت.
• توپولوژی (Topology): چگونگی اتصال سیستم‌ها به یکدیگر از طریق رسانه‌ی انتقال است. به عبارت دیگر، توپولوژی ساختار یک شبکه را بیا می‌کند. برخی از توپولوژی‌ها عبارتند از Bus، Ring، Star و Mesh.
• ایمیل یا رایانامه (electronic mail): سرویسی برای انتقال نامه‌ها به صورت الکترونیکی (دیجیتالی) است. از مزایای آن نسبت به روش ارسال نامه‌ی کاغذی می‌توان به هزینه‌ی کمتر، سرعت بیشتر، امکان ارسال همزمان به چندین گیرنده، قابلیت اطمینان و امنیت بیشتر اشاره نمود. رایج‌ترین پروتکل‌های انتقال ایمیل عبارتند از POP3، IMAP و SMTP.
• پیام فوری (Instant Message- IM): پیام‌های متنی که به صورت بلادرنگ میان فرستنده و گیرنده، تبادل می‌شوند. امروزه، برنامه‌های پیام‌رسان فوری یا برنامه‌های گفتگو (Chat) قادرند سند متنی، عکس و صدا و تصویر (Voice over Internet Protocol- VoIP) را نیز انتقال دهند. همچنین امکان ارسال چند-پخشی (Multi-Cast) یک پیام فوری نیز وجود دارد که این سرویس در اتاق‌های گفتگو یا Chat Roomها فراهم می‌شود. با این وجود، غالباً پیام‌فوری به پیام‌هایی گفته می‌شود که برای افراد آشنا (مثل دوستان) ارسال می‌شوند؛ از اینرو برخی منابع، پیام‌های تبادلی در اتاق‌های گفتگو را با non-IM تعبیر می‌کنند.
• جوامع مجازی (Virtual Communities) : به گروه‌های کوچک یا بزرگ اینترنتی گفته می‌شود. اتاق‌های گفتگو (chat room)، تالار گفتگو (Forum برای تبادل نظر اعضاء در مورد مباحث مختلف)، گروه‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی (Social Networks) و شبکه‌های مخصوص بازی‌های آنلاین جزو جوامع مجازی هستند.
• وبلاگ یا بلاگ (Weblog) عموماً یک صفحه‌ی شخصی برای انتشار نظرات و دیدگاه‌های یک (یا چند) فرد است.
• وب‌سایت (Website) پایگاه (یا کارگاه) اینترنتی مربوط به نهادها، شرکت‌ها و اشخاص است.
• آر.اس.اس RSS (Realy Simple Syndication یا Rich Site Summary) یا خوراک (feed) یک سایت عبارت است از آخرین مطالب و اخبار به روز شده‌ی آن سایت که غالباً به صورت سرخط عناوین و توضیحات کوتاهی از مطالب است. به علاوه، ممکن است شامل برخی اطلاعات اضافه نظیر ساعت و تاریخ انتشار یا نام نویسنده‌ی مطلب (MetaData) هم باشد. از RSS برای باخبر شدن از آخرین مطالب یک سایت به طور خلاصه استفاده می‌شود.
• پادکست (Podcast): فایل‌های صوتی یا تصویری است که عموماً به صورت سریال دنباله‌دار و با اهداف مختلف نظیر اطلاع‌رسانی یا سرگرمی در اینترنت قرار می‌گیرد.
• دانلود (Download): یعنی دریافت داده‌ها از یک سیستم دور (Remote System)، روی کامپیوتر خودمان. سیستم دور، ممکن است Web Server، FTP Server، email Server و … باشد. عکس عمل دانلود، آپلود (Upload) نامیده دارد.
• خدمات‌دهنده‌ی اینترنت (ISP– Internet Service Provider): شرکتی که خدمات اینترنتی (و خدمات مربوط به اینترنت) را برای متقاضیان فراهم می‌آورد. مثل پارس آنلاین، شاتل و …
• مودم (Modem– Modulator demodulator) وسیله‌ای برای تبدیل سیگنال‌های دیجیتال به آنالوگ (در کامپیوتر فرستنده) و تبدیل سیگنال‌های آنالوگ (در خط تلفن) به سیگنال‌های دیجیتال (در کامپیوتر گیرنده). از مودم‌ها برای ارتباط اینترنتی و یا ارسال و دریافت فکس، انتقال صدا در اینترنت و … استفاده می‌شود.

مزایای شبکه‌های کامپیوتری

شبکه‌های کامپیوتری 5 مزیت عمده دارند: اشتراک سخت‌افزار، ارتباطات بهتر و مؤثرتر، اشتراک برنامه‌های کاربردی، اشتراک دانش و اطلاعات و در نهایت، افزایش کارایی سیستم‌ها.

ا- اشتراک سخت‌افزار:

• امکان به اشتراک‌گذاری سخت‌افزارهای گران‌قیمت مثل پرینترها و پلاترهای سریع و وسایل ذخیره‌سازی با ظرفیت بالا.
• نیازی نیست که هر کاربر، منابع سخت‌افزاری مخصوص خود داشته باشد.
• فضای کمتری توسط سخت‌افزارها اشغال شده و هزینه‌ها صرف خرید منابع سخت‌افزاری سریع‌تر و کاراتر گردد.

2- ارتباطات بهتر و مؤثرتر:

• امکان استفاده از برنامه‌های ارتباطی نظیر رایانامه (e-mail) و برنامه‌های پیغام‌رسان فوری (Instant Messaging یا IM) و حتی انجام بازی‌های تحت شبکه! به عنوان مثال، برنامه‌ی outlook برای ایمیل و MSN Messenger برای ارسال پیغام‌های فوری استفاده می‌شوند.
• می‌توان جلسات آنلاین یا کنفرانس ویدیویی برگزار نمود.
• امکان کار کردن از راه دور (مثلاً در منزل) هم برای کارمندان فراهم می‌شود (کاهش فاصله‌ی جغرافیایی).
• بازی کردن از راه دور، یادگیری از راه دور و … نیز از طریق شبکه، ممکن می‌گردد.

همه‌ی موارد فوق را می‌توان به طور همزمان با چندین کاربر انجام داد که باعث صرفه‌جویی در وقت و هزینه می‌گردد (همچنین در این راستا می‌توان از اینترنت هم بهره‌مند شد و بدون شک استفاده از اینترنت، مزیت بسیار مهمی است!).

3- اشتراک برنامه‌های کاربردی:

• نصب (Install) برنامه‌های کاربردی (مثل برنامه‌ی حسابداری) روی سرور مرکزی به جای نصب روی همه‌ی کامپیوترها.
• کنترل دسترسی کاربران روی قسمت‌های مختلف برنامه (مثلاً کارکنان عادی نتوانند اطلاعات پایگاه داده را تغییر دهند).
• امکان اعمال تغییرات توسط یک کاربر و مشاهده‌ی همزمان تغییرات توسط کاربران دیگر.
• همکاری چندین کاربر به طور همزمان روی برنامه و اطلاعات آن (مثلاً تیم حسابداری یا تیم برنامه‌نویسی).

4- به اشتراک‌گذاری اطلاعات و دانش:

• اشتراک‌گذاری فایل‌ها و پوشه‌های مهم بین کاربران.
• دسترسی به اطلاعات با آخرین تغییرات (اطلاعات به روز شده).
• امکان دسترسی به داده‌ها از چندین مرکز جایگزین و مستقل. به این معنا که داده‌های مورد نیاز روی چندین کامپیوتر وجود دارد و یا پشتیبان‌گیری شده است. در این شرایط، قابلیت اعتماد سیستم‌ها (Reliability) هم بالا می‌رود زیرا شبکه به یک سیستم منفرد متکی نیست.

5- افزایش کارایی سیستم‌ها: با توجه به اینکه، وظایف سازمانی یک مجموعه (مثل بانک) روی سیستم‌های مختلفی توزیع شده است، ضمن افزایش قابلیت اعتماد سیستم، کارایی نیز از لحاظ دسترسی به اطلاعات، سرعت پردازش و ذخیره و بازیابی اطلاعات، افزایش خواهد یافت.

سرویس‌های شبکه

سرویس‌های شبکه، خدماتی هستند که یک شبکه می‌تواند ارائه دهد؛ مهمترین این سرویس‌ها عبارتند از:

1- خدمات فایل (File Services): خدماتی نظیر انتقال فایل، ذخیره‌سازی، به روز رسانی، همگام‌سازی و دسترسی به فایل  بوده و توسط File Server ارائه می‌شود.

2- خدمات چاپ (Print Services): خدمات به اشتراک‌گذاری چاپگرهای قدرتمند بوده و توسط Print Server ارائه می‌شود.

3- خدمات پیام (Message Services): خدمات تسهیل در امر پیام‌رسانی فوری و نامه‌های الکترونیکی (email) و صوتی (voice mail) بوده و توسط Message Server ارائه می‌شود.

4- خدمات برنامه‌های کاربردی (Application Services): خدماتی برای متمرکز برنامه‌های کاربردی مهم به منظور افزایش سرعت و کارایی و قابلیت مقیاس‌پذیری بوده و توسط Application Server ارائه می‌شود.

5- خدمات پایگاه‌های داده (Database Services): خدماتی برای هماهنگی داده‌های توزیع‌شده بوده و توسط Database Server ارائه می‌شود.

شبکه‌های تلفنی

شبکه‌های تلفنی را می‌توان به دو دسته‌ی مهم تقسیم نمود: شبکه‌ی تلفن عمومی و شبکه دیجیتالی. این دو شبکه در جدول زیر مقایسه شده‌اند:

اتصال به اینترنت

برای اتصال به اینترنت، نیاز به یک وسیله‌ی ارتباطی (مثل مودم یا مسیریاب) برای ارتباط با خدمات‌دهنده‌ی اینترنت (ISP) و یک مرورگر اینترنت (مثل اینترنت‌اکسپلورر، فایرفاکس، کروم و …) می‌باشد. اتصال به اینترنت به دو روش اصلی صورت می‌گیرد: 1- روش شماره‌گیری (dial-up) 2- روش باند گسترده (broadband). روش تقسیم‌بندی دیگر، اتصال به صورت آنالوگ (معادل روش شماره‌گیری) و اتصال به صورت دیجیتال (معادل روش باند گسترده) است.

• ارتباط آنالوگ (یا Dial-UP) نیاز به مودم دارد؛ سرعت انتقال داده‌ی پایینی دارد (حداکثر 56 کیلوبیت بر ثانیه)؛ ارزان است و هزینه‌ی آن بسته به حجم تبادلات اینترنتی، متغیر است؛ برای اتصال به ISP باید شماره‌ی ISP را با مودم شماره‌گیری نمود؛ در شبکه‌های تلفن عمومی (PSTN) استفاده می‌شود؛ بعد از اتصال به اینترنت، خط تلفن اشغال می‌شود. بنابراین امکان استفاده از مکالمه‌ی تلفنی یا سرویس فکس نیست.
• ارتباط دیجیتال (باند گسترده) سرعت بیشتری دارد؛ گران‌تر است؛ اتصالشان دائمی است؛ هزینه‌ی ماهیانه‌ی ثابتی دارد؛ خطر حمله‌ی هکرها در این نوع ارتباطات بیشتر است؛ به چندین دسته تقسیم می‌شود از جمله: ISDN، DSL، ADSL، SDSL، VDSL، بی‌سیم، کابلی، ماهواره‌ای و … که مهمترین و رایج‌ترین آنها ADSL (Asynchronous Digital Subscriber Line) است و از مودم‌های مخصوص (روتر یا مسیریاب) برای اتصال به ISP استفاده می‌کند. ADSL خودش هم انواع متفاوتی دارد (مثل ADSL Lite و ADSL 2+ و …) که سرعت‌های مختلفی دارند (تا 24 مگابیت بر ثانیه).

بیشتر بخوانید:

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت اول)

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت دوم)-سخت افزار ۱

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت سوم)-سخت افزار ۲

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت چهارم)- نرم افزار

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت پنجم)-شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت ششم)-کاربردهای ICT

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت هفتم)-سلامت در ICT و حفظ محیط زیست

فناوری اطلاعات و ارتباطات (قسمت هشتم)-امنیت و حریم خصوصی